Η Μουσική είναι μια πολυδιάστατη έκφανση της ανθρώπινης δραστηριότητας που ως μέσο εκδηλωσής της χρησιμοποιεί τον ήχο.
Η λέξη προέρχεται ετυμολογικά από τις αρχαιοελληνικές προστάτιδες θεότητες των τεχνών, τις Μούσες, τις κόρες της Μνημοσύνης και του Δία.
Η Ευτέρπη, συγκεκριμένα, θεωρούταν η προστάτιδα της μουσικής, του τραγουδιού, και αργότερα της λυρικής ποίησης.
Έννοια
Η συμβατική έννοια, όπως διαμορφώθηκε από τη λόγια δυτική μουσική παράδοση, περιελάμβανε μόνο όσους ήχους εντάσσονται στο πλαίσιο του θεωρητικού συστήματος της και τη χρήση τους με βάση αυτό.
Δηλαδή, ως μουσική γινόταν αποδεκτή μόνο όποια σύνθεση ή εκτέλεση τηρούσε τις επιταγές της θεωρίας σε σχέση με τα διαστήματα και τη διαδοχή τους, την αρμονία (την κάθετη συνάθροιση των διαστημάτων), το ρυθμό και την χροιά των οργάνων. Κάθε τι πέρα από αυτό θεωρούνταν θόρυβος.
Η υπόσταση και η αντίληψη της Μουσικής, παρ’ όλα αυτά, πάντοτε διέφερε για κάθε πολιτισμό και σε κάθε εποχή.
Ένας σύγχρονος, πιο διευρυμένος, ορισμός της Μουσικής, τον οποίον πρότεινε ο συνθέτης Εντγκάρ Βαρέζ, την περιγράφει ως τον “ανθρώπινα οργανωμένο ήχο”. Ένας άλλος πρωτοπόρος και αντισυμβατικός συνθέτης του 20ου αιώνα, ο John Cage, χαρακτηριστικά έλεγε, ότι δεν υπάρχει θόρυβος, μόνο ήχος, ακυρώνοντας έτσι το αντιθετικό δίπολο “μουσική-θόρυβος”.
“Ακούστε” για παράδειγμα τη σύνθεση “4’33”” του John Cage. Δεν υπάρχει ήχος από την ορχήστρα. Σκοπός του συνθέτη είναι να αφουγκραστούμε τους ήχους γύρω μας, να κάνουμε μια μουσική ενδοσκόπιση και να στοχαστούμε πάνω σε ένα οργανωμένο μουσικά χρονικό διάστημα.
Αυτό μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητό με μια ανασκόπηση των μουσικών ειδών που παράγονται και καταναλώνονται σήμερα παγκοσμίως. Από την αμιγώς λόγια δυτική μουσική, την επονομαζόμενη “κλασσική”, μέχρι μοφές τέχνης που στηρίζονται στη σύνθεση ήχων μέσω ηλεκτρονικών συσκευών, και από τις έθνικ μουσικές, που προέρχονται και εκφράζουν συγκεκριμένες εθνοτικές ομάδες, μέχρι τα ηχοτοπία, ο όρος μουσική προσλαμβάνει διαφορετικά νοήματα.
Η χρήση της Μουσικής, ακόμη, διαφοροποιεί την εννοιολόγησή της. Εκτός από ψυχαγωγικές υπάρχουν τελετουργικές, λατρευτικές, χορευτικές ή συνοδευτικές μουσικές, που κάθε μια επιτελεί συγκεκριμένο ρόλο σε καθορισμένο πλαίσιο.
Σε κάθε περίπτωση αναντίρρητος σκοπός της μουσικής είναι η έκφραση των ανθρώπινων συναισθημάτων και η μετάδοσή τους στον ακροατή. Ακριβώς, όπως κάθε άλλης τέχνης.
Τέχνη & Επιστήμη
Υφίστανται παράλληλα η τέχνη και η επιστήμη της Μουσικής, των οποίων κοινό χαρακτηριστικό είναι η ενασχόληση με τους ήχους, την παραγωγή και τη διαχείριση τους.
Η τέχνη της Μουσικής αφενός περιλαμβάνει κάθε μορφή σύνθεσης και παραγωγής ήχων με βάση είτε κάποιο δεδομένο θεωρητικό υπόβαθρο, όπως συμβαίνει στη Ευρωπαϊκή, τη Βυζαντινή ή άλλα μουσικά συστήματα, είτε αυθόρμητα, όπως σε παραδόσεις πιο πρώιμων πολιτισμών που βασίζονται περισσότερο στην προφορικότητα. Και σε αυτές, βέβαια, προϋπάρχει κάποια θεωρία ή τουλάχιστον αισθητική αντίληψη, η οποία, όμως, δεν είναι τόσο ευδιάκριτη.
Επίσης η τέχνη της Μουσικής εκτείνεται και στους τομείς της ιστορικής μελέτης, της μορφολογίας, της κριτικής και της αισθητικής της μουσικής παραγωγής. Έτσι, μπορεί να ειπωθεί, ότι σημαντικό συστατικό της μουσικής τέχνης είναι και η φιλοσοφία της μουσικής.
Η επιστήμη της Μουσικής μελετά το μαθηματικό και φυσικό υπόβαθρό της, αλλά και την τεχνολογία που αναπτύσσεται γύρω από αυτήν διευρύνοντάς την παράλληλα. Ο τρόπος με τον οποίον δημιουργούνται και εκπέμπονται οι ήχοι, η ανάλυσή τους, η ανθρώπινη αντίληψη αυτών και η κατασκευή τεχνουργημάτων που είτε παράγουν, είτε καταγράφουν, είτε χειρίζονται ηχητικό υλικό εμπίπτουν στον πεδίο δράσης της.
Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής
Το 1982 καθιερώθηκε, ύστερα από πρωτοβουλία του τότε Γάλλου υπουργού πολιτισμού Jack Lang, η παγκόσμια ημέρα μουσικής, που γιορτάζεται στις 21 Ιουνίου.
Την ημέρα αυτή κάθε χρόνο ο πλανήτης πάλεται από συναυλίες και δράσεις με τις περισσότερες αίθουσες και χώρους συναυλιών να είναι ανοικτοί δωρεάν για το κοινό.
Το Music/Learn είναι αφιερωμένο στη διδασκαλία της μουσικής.
Μέσα από διαδραστικό υλικό μπορείτε να προσεγγίσετε έννοιες της θεωρίας και της αρμονίας, να εξασκηθείτε στη μουσική ανάγνωση και να μελετήσετε γνωστά μουσικά κομμάτια.
Αναπτύχθηκε από τον Παναγιώτη Κατωπόδη, εθνομουσικολόγο, παραγωγό και καθηγητή μουσικής.
Για online μαθήματα και περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε μαζί μας στο [email protected] και στο τηλέφωνο 698 30 78 262.