Δημοσιεύτηκε από
Έννοια μέτρου
Το μουσικό μέτρο είναι ένα μια ακολουθία παλμών οργανωμένων ιεραρχημένα σε ισχυρά και ασθενή μέρη. Από αυτήν την διαφοροποίηση της δυναμικής των περιοδικών παλμών προκύπτει εν τέλει η αίσθηση της ρυθμικότητας και υποσκελίζεται η απλή περιοδικότητα. Η έννοια του μέτρου είναι διφυής, καθώς συνίσταται τόσο από το χρονικό κλάσμα, όσο και από το διάστημα του πενταγράμμου μεταξύ δύο διαστολών.
Διαστολές
Χωρικά στην παρτιτούρα τα μέτρα ορίζονται από τις διαστολές, που είναι κάθετες γραμμές επί του πεντραγράμμου. Με εξαίρεση το πρώτο μέτρο, κάθε επόμενο περικλείεται εντός δύο διαστολών. Αναλόγως με την πορεία της σύνθεσης, οι διαστολές παραλλάσσονται προκειμένου να καθοδηγήσουν σε άλλο σημείο ή να επισημάνουν το τέλος του μουσικού κειμένου.
Η διπλή διαστολή σηματοδοτεί το τέλος ενός ολοκληρωμένου μουσικού αποσπάσματος, και την έναρξη μιας νέας ιδέας. Οι διπλές διαστολές με άνω-κάτω τελείες την επανάληψη μιας φράσης. Η διπλή διαστολή με έντονη τη δεύτερη κάθετο υποδεικνύει το τέλος του μουσικού κειμένου (αλλά όχι πάντα την ολοκλήρωσή της σύνθεσης).
Κλάσμα Χρόνου
Το μουσικό μέτρο, ως ένα από τα πρωτεύουσας σημασίας στοιχεία μιας σύνθεσης, καθορίζεται στην αρχή της παρτιτούρας και σε κάθε αλλαγή του με τη χρήση ενός κλάσματος. Ο αριθμητής του κλάσματος προσδιορίζει πόσοι περιοδικοί παλμοί θα συμπεριληφθούν στην οργάνωση του χρόνου, ενώ ο παρονομαστής θέτει την αντιστοιχία του παλμού με μια θεμελιώδη αξία μέτρησης. Τοποθετείται πάντοτε αμέσως μετά το κλειδί του πενταγράμμου.
Ο αριθμός του παρονομαστή μπορεί να λάβει τις ποσότητες που αντιστοιχούν στις υποδιαιρέσεις των απλών χρονικών αξιών. Ξεκινώντας από το ολόκληρο, το οποίο διαρκεί έναν (1) χρόνο, και συνεχίζοντας είναι δυνατόν να σχηματιστούν κλάσματα με παρονομαστή τους αριθμούς: 2 για το μισό, 4 για το τέταρτο, 8 για το όγδοο, 16 για το δέκατο έκτο, 32 για το τριακοστό δεύτερο και 64 για το εξηκοστό τέταρτο.
Διάρκεια Μέτρου
Το σύνολο των παλμών που περιέχονται σε ένα μέτρο, και συνακόλουθα το άθροισμα των φθογγόσημων και των παύσεων στα οποία καταμερίζονται οι παλμοί, προσδίδουν στο μέτρο την αξία ή χρονική διάρκεια του. Εφόσον στον αριθμητή μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοσδήποτε αριθμός δύναται να κατασκευαστούν μέτρα τόσο απλών, όσο και παρεστιγμένων αξιών.
Για παράδειγμα ένα μέτρο 2/4 θα περιλαμβάνει 2 παλμούς ενός τετάρτου έκαστος, άρα η συνολική του αξία θα είναι αντίστοιχη ενός μισού. Ένα μέτρο 3/4 θα περιλαμβάνει 3 παλμούς τετάρτων, άρα συνολικό χρόνο ενός μισού παρεστιγμένου.
Τονισμοί Μέτρων
Η ιδιότητα του μέτρου που μετουσιώνει την επαναληψιμότητα του παλμού της ρυθμική αγωγής σε ρυθμικό βηματισμό απορρέει από την οργάνωση του χρόνου σε ισχυρά και ασθενή μέρη. Ο τονισμός των παλμών ακολουθεί την κατάταξη τους στην ακολουθία, με τον πρώτο του μέτρου να είναι πάντοτε ισχυρός και τους υπόλοιπους ασθενείς. Στα μέτρα με σύνολο παλμών άνω των τριών και εν γένει τα σύνθετα μέτρα, οι διαδοχικοί παλμοί είναι δυνατόν να ομαδοποιηθούν σε δεύτερο επίπεδο (στο εσωτερικό του μέτρου), κι έτσι να δημιουργηθούν αλληλουχίες 2, 3 ή 4 παλμών, στις οποίες ο αρχικός αποκτά μέτρια ισχύ.
Τα μέτρα είναι άρρηκτα συσχετισμένα με χορούς, οπότε ο ακουστικός βηματισμός τους λαμβάνει και κυριολεκτική υπόσταση. Για παράδειγμα το μέτρο των 3/4 είναι γνωστό και ως “Βαλς”. Όμως κάτι τέτοιο είναι μόνο εν μέρει σωστό, διότι αφ’ενός περισσότεροι χοροί μπορούν να μοιράζονται κάποια μετρική διάρκεια και ομαδοποίηση, αφ’ετέρου ένα μέτρο δεν προορίζεται πάντα για να εξυπηρετήσει έναν χορό.
Πληρότητα Μέτρων
Κάθε μέτρο απαραιτήτως είναι πλήρες χρονικών αξιών που καλύπτουν ακριβώς τη διάρκεια των ζητούμενων από τον αριθμητή παλμών. Ακόμη και στην περίπτωση της πλήρους σιωπής, αυτή καταγράφεται ως παύση της αυτής διάρκειας. Δηλαδή για κάθε νότα ή σιωπή μιας μελωδίας καταγράφονται ανεξαιρέτως όλα τα φθογγόσημα και παύσεις που την αποτελούν, χωρίς να παραλείπεται καμία απολύτως.
Τα μουσικό μέτρο μπορεί να παρομοιαστεί με ένα βαγόνι. Μια αμαξοστοιχία συναποτελείται από έναν αριθμό βαγονιών. Σε κάθε ένα από αυτά έχει διαμορφωθεί συγκεκριμένος αριθμός καθισμάτων. Η κατανομή των επιβατών στις θέσεις διαφέρει κάθε φορά, σε κάθε βαγόνι. Όμως, οι προσφερόμενες θέσεις παραμένουν πάντοτε σταθερές στον αριθμό, ακριβώς όπως προβλέπεται από τις προδιαγραφές.
Όμοια ένα μουσικό μέτρο προσφέρει μια μέγιστη χωρητικότητα χρονικών αξιών, η οποία προκαθορίζεται από το κλάσμα του χρόνου. Τα φθογγόσημα μπορούν να τοποθετηθούν όπως απαιτείται για να αποδώσουν τη μελωδία κάθε φορά, όμως πάντοτε τα διαστήματα σιωπής είτε στην αρχή, είτε στο ενδιάμεσο των φθογγοσήμων, είτε στο τέλος του μέτρου σημειώνονται ανελλιπώς με τις κατάλληλες παύσεις. Ακριβώς, όπως εξακολουθούν να καταλαμβάνουν χώρο σε ένα βαγόνι οι κενές θέσεις.
Στην ακόλουθη παρτιτούρα οι ομάδες φθογγοσήμων, τα μεμονωμένα φθογγόσημα και οι παύσεις επισημαίνονται με διαφορετικό χρώμα. Τα φθογγόσημα που αποτελούν τον παλμό είναι γκριζαρισμένα.
Κατ’ αρχάς παρατηρούμε ότι τα φθογγόσημα δε γράφονται σε αυθαίρετα σημεία εντός του μέτρου, αλλά συμβαδίζουν με την κατανομή των παλμών και αναπτύσσονται με συμμετρία γύρω από αυτούς. Επίσης, τα άγκιστρά τους συνενώνονται δημιουργώντας ομάδες.
Σε αυτό το σημείο, ως μια σύντομη άσκηση, δοκιμάστε να αθροίσετε τις αξίες που περιέχονται στα μέτρα.
Το Music/Learn είναι αφιερωμένο στη διδασκαλία της μουσικής.
Μέσα από διαδραστικό υλικό μπορείτε να προσεγγίσετε έννοιες της θεωρίας και της αρμονίας, να εξασκηθείτε στη μουσική ανάγνωση και να μελετήσετε γνωστά μουσικά κομμάτια.
Αναπτύχθηκε από τον Παναγιώτη Κατωπόδη, εθνομουσικολόγο, παραγωγό και καθηγητή μουσικής.
Για online μαθήματα και περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε μαζί μας στο [email protected] και στο τηλέφωνο 698 30 78 262.